Δρόμος της Αριστεράς και Survivor (κριτική στο άρθρο του Αντώνη Ανδρουλιδάκη)

Την ελιτίστικη αντιμετώπιση της ποπ-κουλτούρας που υπάρχει στην διανοουμενίστικη αριστερά ήρθε να σπάσει μια από τις λιγότερο αναμενόμενες αριστερές εφημερίδες. Ο "δρόμος της αριστεράς" έκανε την έκπληξη σε όλα μας, με την δημοσίευση άρθρων για το Survivor. Το άρθρο του Αντώνη Ανδρουλιδάκη Η Δημοκρατία του Survivor ταράζει τα νερά του συντηρητισμού. Παρά τον υποκειμενισμό που διέπει το άρθρο στα όρια της ιδεαλιστικής τάσης να μιλάει με όρους «υπαρξιακής ενηλικίωσης» η οπτική του έχει σχετικά με την ψυχολογία των μαζών στην θέαση του παιχνιδιού είναι πολύ πιο σοβαρή από τον υπεράνω αέρα που πολλοί κινηματίες εκπνέουν.

Εγγονός του Ριζοσπάστη ο Δρόμος της Αριστεράς, στα ζητήματα της τέχνης, φαίνεται οτι έχει κάνει πολύ σημαντικά βήματα. Ενώ ο πρώτος απορρέει τον αέρα σνομπισμού και ρυχής ανάλυσης οτι ο καπιταλισμός μας περνάει τέτοια θεάματα για να πείσει περί του "ο θάνατος σου η ζωή μου" ο Ανδρουλιδάκης βλέπει μια βαθύτερη αιτία :"Η «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» είναι  αντιπροσωπευτική αποκλειστικά και μόνον των ίδιων των αντιπροσώπων, του πολιτικού προσωπικού δηλαδή, και της οικονομικής ολιγαρχίας χάριν της οποία υπάρχει και αναπαράγεται. Στο αναμεταξύ, η «κοινωνία» παραμυθιασμένη ότι η Ελευθερία είναι μια εξωτερική συνθήκη, μια κατάσταση έξω από τον ίδιο τον Εαυτό, μια κάποια δυνατότητα επιλογών, διαλέγει ξανά και ξανά μήπως και βρει το αποτελεσματικότερο πολιτικό προϊόν, την συνεπέστερη δηλαδή αντιπροσώπευση, αγνοώντας ότι η ίδια η αντιπροσώπευση είναι αποτρεπτική της συγκρότησης της σε κοινωνικό σώμα. Φαύλος κύκλος που παράγει διλήμματα επιπέδου shopping, όταν το διακύβευμα είναι η ίδια η ζωή. Ίδια απαράλλαχτα, κατ’ αναλογία βέβαια, τα διλήμματα: Τραμπ ή Χίλαρι, Λεπέν ή Μακρόν, Τσίπρας ή Κούλης. Η «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» είναι από τη μια το συστημικό εργαλείο νομιμοποίησης της κάθε φορά εθνικής ή υπερεθνικής ολιγαρχίας και από την άλλη το ανακουφιστικό παυσίπονο του καπιταλιστικού τραύματος." Για να πάει πιο κάτω και να αναγνωρίσει:

"Είναι ίσως κάπως αστείο, αλλά οι άνθρωποι – παρά την πλύση εγκεφάλου της «αντιπροσώπευσης» – γνωρίζουμε, καλά – ίσως κάπως ανεπίγνωστα – τι σημαίνει συμμετοχή, τι σημαίνει αληθινή Δημοκρατία. Και πάντως, η «κοινωνία του θεάματος» δείχνει να αξιοποιεί εξαιρετικά τη βαθιά αυτή υπαρξιακή τάση για αληθινή κοινωνία. Αρκεί να δει κανείς λίγο πιο προσεκτικά τις τάσεις των τελευταίων χρόνων στα λεγόμενα τηλεοπτικά παιχνίδια. Ακόμη και στο περιβόητο Survivor, που σύμπασα η καλλιεργημένη διανόηση καταγγέλλει, αλλά επιμένει να συγκεντρώνει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά τηλεθέασης, πριν απ’ όλα οι αποφάσεις του τηλεοπτικού «κοινού» γίνονται σεβαστές. Είναι αδιανόητο εδώ να υπάρξουν δημοψηφισματικές κωλοτούμπες. Ακόμη στο Survivor το «κοινό» ψηφίζει κάθε βδομάδα και δεν αναθέτει εν λευκώ μια φορά στα τέσσερα χρόνια. Το «κοινό» αποφασίζει έχοντας το βασικό δικαίωμα ανάκλησης αν δεν γουστάρει κάποιον από τους «παίκτες». Το «κοινό» παρακολουθεί νυχθημερόν και ελέγχει τα πεπραγμένα τα «παικτών» και ως εκ τούτου και οι «παίκτες» δεν παίζουν ερήμην του κοινού. Γιατί λοιπόν τόση Δημοκρατία στο Survivor; Απλούστατα: εδώ δεν διακυβεύονται τα συμφέροντα των αρχουσών τάξεων. Αντίθετα μάλιστα. Η virtual δημοκρατία του Survivor ανακουφίζει το έλλειμμα συμμετοχής στην «πραγματική» πραγματικότητα"

Ιβάν Μπεβζενκο, Νεαροί Χαλυβουργοί, 1961, μετασταλινικός σοσιαλιστικός ρεαλισμός

Αυτό στο οποίο μένει πίσω είναι στο ρόλο της αριστεράς μέσα στα πράγματα. Σαφώς και η αριστερά δεν έχει τη θέση του να υπαγορεύσει στην εργατική τάξη του πώς θα περάσει τον ελεύθερο της χρόνο. Αυτό που καλείται να κάνει η οργανομένη πρωτοπορεία είναι να αποδείξει στην τάξη το δικαίωμα και την δυνατότητα της να έχει όλο της το χρόνο δικό της, χωρίς να δίνει ούτε δευτερόλεπτο σε αφεντικά και κράτος. Ρόλος μας είναι να ηγηθούμε στον αγώνα της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεσμένων στον αγώνα να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας, με την κατάληψη και την απονέκρωση της εξουσίας. Η αριστερά έχει χρέως να υπερασπιστεί την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά όχι να την κρίνει. Οι μέθοδες της τέχνης, έλεγε ο Τρότσκυ είναι διαφορετικές από τις μέθοδες του μαρξισμου. Η ανωτερότητα της μαρξιστικής μεθόδου έγκειται στην ανάλυση που μας δίνει για να καταλάβουμε το πολιτικό γίγνεσθε και να χαράξουμε στρατηγική για να αλλάξουμε τον κόσμο. Αυτό όμως δεν μας χρήζει αλάνθαστο κριτή των πάντων ούτε μας νομιμοποιεί να μπαίνουμε σε ξένα χωράφια όπως είναι αυτά της τέχνης και των εκπομπών που μπορεί να απολαύσει η Εργατική Τάξη στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που της αφήνει η καπιταλιστική παραγωγή (κ τα που τα λίγα χρήματα που της δίνει δεν επιτρέπουν άλλες ψυχαγωγίες όπως το διάβασμα, ο αθλητισμός ή το θέατρο). 

Η θέση άλλωστε που έχει διατυπώσει ο ΓΓ του ΕΕΚ Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του Musica ex Nihilo, είναι οτι σε αντίθεση με συντηρητικούς ελιτιστές σαν τον Αντόρνο, εμείς δεν σνομπάρουμε την ποπ κουλτουρα ούτε την εμπορευματοποιημένη τέχνη. Αυτές οι υπεροψίες είναι ξένες με τον τροτσκισμο που διεκδικούμε την τέχνη για την επανάσταση και την επανάσταση για την πλήρη χειραφέτιση της τέχνης. Άλλωστε ενστερνιζόμαστε τη θέση του Bloch οτι κάθε έργο τέχνης, έχει ένα ουτοπικό πλεόνασμα. Αυτό το πλεόνασμα ξεπερνάει την εποχή του και τον δημιουργό του. Ξεπερνά τα πολιτικά πιστεύω και τα μηνύματα που θέλουν να δοσουν. Κάθε μορφή τέχνης και παιχνιδιού έχει μέσα του έναν πυρήνα με επαναστατικό DNA. Όπως και να τα χρεισημοποιεί η αντίδραση, για όποιον λόγο και αν τα προβάλει δεν παύουν να έχουν μέσα τους αυτόν τον πυρήνα και να είναι στο βάθος τους επαναστατικά. Ναι, αυτό ισχύει ακόμα και για το Survivor. 

Επίσης δεν πρέπει ποτέ να αμελούμε το πώς αξιοποιούμε στην προπαγάνδα μας τα θέλω και τις ανάγκες της τάξης. Ο Λένιν χαρακτήρισε ως παιδαριώδη την στάση κάποιων Κομμουνιστών που θέλανε να έχουν επαναστατική καθαρότητα και αρνούταν τις εκλογές ή τη συμμετοχή στα αντιδραστικά συνδικάτα που τότε μαζευόταν ακόμα οι εργάτες. Φαντάζεστε πόσο πιο παιδαριώδης είναι η στάση του ελιτισμού απέναντι σε εκπομπές? Αν τα αντιδραστικά συνδικάτα που παίζουν τον χειρότερο ρόλο στον ταξικό αγώνα μπορεί και πρέπει, ανάλογα με την ιστορική φάση, και τις κοινωνικές συνθήκες, να χρεισημοποιηθούν σαν χώρος παρέμβασης στην πάλη μας φανταστήτε πόσο όμορφα μπορεί να δέσει ο τρόπος που αξιοποιούμε όλα αυτά τα θεάματα στην προπαγάνδα μας. Άλλωστε υπέρ μας έχουμε ένα ακόμα όπλο: στο συμβολικό της  μετανεωτερικής κοινωνίας του θεάματος η Εργατική Τάξη προβάλει πάνω στο παιχνίδι τα ελλείματα δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Βλέπει οτι ο λόγος του μετράει χωρίς να υπάρχουν περιθώρια για λαμογιές. Σε έναν κόσμο σε κρίση που οι πολιτικοί μας κοροηδεύουν σε γλώσσα ακαταλαβίστικη, που η πρωτοπορεία δεν δείχνει μια επαναστατική διέξοδο από την κρίση που σαρώνει την Εργατική Τάξη, ένας χώρος που τα πράγματα είναι δίκαια φαντάζει όαση, φαντάζει ουτοπία. Γιατί λοιπόν να μη χρεισημοποιούμε την προπαγάνδα οτι σε αυτόν τον κόσμο, πέρα από το γυαλί της tv μπορεί να διεκδικηθεί η δικαιοσύνη και η δημοκρατία? 

Ο αρθρογράφος κάνει το εξής σχόλιο «Ας μιλήσουμε στα αληθινά. Στη σύγχρονη ολιγαρχία, που μασκαρεμένη με τη μάσκα της αντιπροσώπευσης παριστάνει τη Δημοκρατία, αυτοί που ψηφίζουν καθημερινά είναι οι διεθνείς «αγορές», το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και οι εθνικοί κατά τόπους αντιπρόσωποι του. Αυτοί ελέγχουν, αυτοί ανακαλούν ή τοποθετούν τους παίκτες στη σκακιέρα, με τον ίδιο τρόπο που το τηλεοπτικό «κοινό» αποφασίζει ποιος θα μείνει και ποιος θα φύγει από το Survivor. Με μια διαφορά: αυτός που βγαίνει κάθε φορά έξω από το παιχνίδι είναι η ίδια η Κοινωνία. Και η Αριστερά πρέπει όχι μόνο να μιλήσει γι’ αυτά, αλλά να τα κάνει και καθημερινή πρακτική στις συλλογικότητες της. Αλλιώς θα μένουμε να κοιτάμε σαν τηλεθεατές ποιον «παίχτη» θα τοποθετήσουν οι αγορές στο διεθνές Survivor. Τον Μακρόν ή την Λεπέν. Αλλιώς, θα πέφτουμε συνέχεια σε διλήμματα του τύπου «Ψηφίστε τον απατεώνα, όχι τον φασίστα» (στον δεύτερο γύρο όπου ήταν υποψήφιος ο Ζακ Σιράκ εναντίον του Ζαν Μαρί Λεπέν). Επιλέγοντας τον απατεώνα για να αποφύγεις τον φασίστα σημαίνει ότι σου αξίζουν και οι δύο. Και ότι τελικά, προετοιμάζεις το έδαφος και για τους δύο», όπως δηλώνει ο Ζακ Ρανσιέρ.» Εγω τό μόνο σχόλιο που έχω να κάνω σ αυτό είναι πώς ο μόνος τρόπος να γλιτώσουμε από τέτοιου είδους διλήμματα είναι να ξεφύγουμε από τους ελιτισμούς και να αναγάγουμε την Εργατική Τάξη επί τέλους στο ρόλο που της ανήκη: σε δύναμη εξουσίας.

Άλλωστε δεν πρέπει ποτέ δρούμε αγνοώντας την κατάσταση και τα θέλω του υποκειμένου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε οτι υποκείμενο είναι η εργατική τάξη και όχι τα κόμματα της που βιώνουν περίπου έναν αιώνα την ιστορική τους κρίση. Οππορτουνισμός είναι να χάνεις την εμπιστοσύνη σου στην εργατική τάξη και όχι στην ηγεσία της. Αν τα πράγματα ήταν ανάποδα τότε ένα πράγμα πρέπει να ομολογήσουμε: την μεγάλη έφοδο στον ουρανό, τον Οκτόβρη του 1917 τον κάνανε οι οππορτουνιστές που γυρίσανε την πλάτη στην χρεοκοπημένη 2ρη Διεθνή. Αν οι Λένιν, Τρότσκυ, Ζηνόβιεβ και λοιποί αποσχισθέντες από την σοσιαλδημοκρατική ορθοδοξία της εποχής τους δεν προτίναν τα αιρετικά, ντεφατιστικά τους αιτήματα δεν θα τρανταζόταν ποτέ ο κόσμος. Αν υπάρχουν 3 καθήκοντα που οι επαναστάτες οφείλουμε να μην παρεκκλίνουμε είναι αυτά που έλεγε και ο Νταντον:"τολμήστε! τολμήστε! τολμήστε!'

Αλεξάνταρ Ντεϊνεκα, Αθλήτριες

Τέλος πρέπει να πω οτι η Εργατική Τάξη βλέπει και κάτι ακόμα. Βλέπει δυναμικά άτομα να διεκδικούν. Βλέπει αυτό που διαφαίνεται στα αυτοβιογραφικά διηγήματα του Δημητρη Παστουρματζή: τον ήρωα που δεν είναι! Βλέπει αυτο που μπορεί και πρέπει να είναι αλλά κανεις δεν της έχει εξηγήσει οτι και μπορεί και αξίζει να είναι. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος που πρέπει να αξιοποιήσουμε τέτοιου είδους παιχνίδια στην προπαγάνδα μας. Πρέπει να χρεισημοποιήσουμε το παράδειγμα τέτοιων παιχνιδιών για να δείξουμε οτι το κάθε άτομο μπορεί να γίνει εξίσου δυναμικό και δυνατό. Επίσης μπορούμε στις συζητήσεις μας για το θέαμα να τονίζουμε οτι ο ατομοκεντρισμός καθιστά σταδιακά τους πάντες ηττημένος. Μπορούμε να εξηγήσουμε πώς μόνο με την συλλογική δουλειά γινόμαστε όλα πολύ πιο δυνατά άτομα από όσο φαίνεται ο κάθε Ντάνο και την κάθε Ελισσάβετ. Σίγουρα όμως ανεξάρτητα του τι θα πούμε,  μπορεί να παίξει το ρόλο του μέσου συζήτησης. Παλιότερα τα μουσικά συγκροτήματα και οι ποδοσφαιρικές ομάδες ένωναν αγωνιστές και αποτελούσαν αφορμή για επικοινωνία και κατ'επέκταση και για προπαγάνδα. Λίγοι άραγε βρέθηκαν στον δρόμο του αγώνα επειδή είχαν έναν αναρχικό ή έναν κομμουνιστή στον σύνδεσμο της ομάδας τους? Ή μήπως λίγοι γνώρισαν τον επαναστατικό μαρξισμό σε punk φεστιβάλ? Σκοπός είναι να βρίσκουμε δίαυλους διαλόγου με την υπόλοιπη Εργατική Τάξη και όχι να στήνουμε τείχη. Άλλωστε είμαστε κομμάτι της, σάρκα απ την σάρκα της, γιαυτο παλεύουμε για τα αντικειμενικά μας συμφέροντα. Όλα τα άλλα είναι λόγια και τα λόγια "σύννεφο είναι και καπνός που θολώνουν του ουρανού το φως" (Γκαίτε: Φάουστ).Ένα τελευταίο μου σχόλιο είναι πως έχω και άλλες διαφωνίες με το άρθρο αλλά οφείλω να ομολογήσω πώς μόνο οτι έσπασε το κλίμα είναι αξιόλογο.

ΣΤ

ΥΓ για όποι@ αναρωτιέται όχι ΔΕΝ βλέπω Survivor. Το θεωρώ πολύ light για τα γούστα μου. Προτιμώ σειρές όπως το Penny Dreaful και η 10τη Εντολή και anime όπως Mirai Nikki, Kuroshitsuji, Elfen Lied, Shingeki no Kyoujin (Attack on Titan) κλπ