Ταυτότητα Φύλου & Μαρξισμός

Ομιλία μου στο Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, στις 9 Μαίου 2015, ανήμερα της αντιφασιστικής νίκης, και δημοσιεύθηκε στην Νέα Προοπτική  & την αναδημοσιεύω με αφορμή το νομοσχέδιο περί ταυτότητας φύλου

Σ.Χ.

Για να μιλησεις για τρανσφοβια πρεπει να μιλησεις για τον φασισμο και για μας τους μαρξιστές και για τον καπιταλισμο. Οπως ο αντισημιτισμος βρισκεται στον πυρηνα καθε μορφης ρατσισμου ετσι, οπως θα εξηγησω παρακατω, η πατριαρχια (οπου η ομοφοβια και η τρανσφοβια και ο σεξισμος ειναι αμεσες συνεπειες της) βρισκεται στον πυρηνα καθε ταξικης διακρισης, καθε εξουσιας.

Επειδη ειμαστε μαζεμενοι συντροφοι απο διαφορους χωρους οπου δεν ξερω αν μπορουμε να μιλησουμε την ιδια γλωσσα ας ξεκινησω με μια διηγηση που ολες ξερουμε απο μικρα παιδια : Οι πρωτοπλαστοι, συμφωνα με την διηγηση της Βιβλου, φαγανε τον απαγορευμενο καρπο της γνωσης του καλου και του κακου, να τονιστει αυτη η λεπτομερεια γιατι στα σχολεια μας λεγανε μονο τον καρπο της γνωσης (ωστε να ενοχοποιησουν την γνωση) ειναι το δεντρο του καλου και του κακου, μια καθαρα ταξικη διακριση. Δηλαδη καλος ηταν ο αφεντης, ο ευγενης, ο εναρετος, κακος ηταν ο πονηρος (αυτος που ζει με πονο) ο μοχθηρος (αυτος που ζει με μοχθο) ηταν η αποδοχη μιας ταξικης ιεραρχησης της κοινωνιας, η αποδοχη μιας καταστασης με καταμερισμο εργασιας, με ιεραρχια και ανισοτητα*.  Τιμωρια τους ηταν σαφης : “εσυ θα γεννας με πονο τα παιδια σου, εσυ θα βγαζεις με κοπο το ψωμι σου”. 

Μερικες χιλιαδες χρονια μετα τον Μωυση αυτη η βιβλικη περικοπη μεταφραζεται στην γλωσσα του διαλεκτικου υλισμου, απο τον Engels (και τον Μαρξ) στο εργο του “Η Καταγωγη της Οικογενειας, της Ατομικης Ιδιοκτησιας & του Κρατους” : “Σε ενα παλιο ανεκδοτο χειρογραφο που γραψαμε με τον Μαρξ το1846 (για το εργο Γερμανικη Ιδεολογια) ο πρωτος καταμερισμος εργασιας ηταν μεταξυ του ανδρα και της γυναικας για την παραγωγη απογονων”. Τι σημαινει αυτο; Ενας καταμερισμος εργασιας δημιουργει και δημιουργειται σχεδον ταυτοχρονα με τους ρολους της καταμερισμενης εργασιας : δεν γινεται να δημιουργηθουν πρωτα οι ρολοι και μετα ο διαμερισμος. Ουσιαστικα αυτο που μας λεει ο Ενγκελς ειναι οτι αυτο που γενησε τους ρολους των δυο genders (“κοινωνικων” φυλων) ηταν η ταξικη διαθρωση της κοινωνιας (και μαλλιστα αυτη ηταν η πρωτη διαρθρωση).

Μα εδω καποιος θα ερωτησει: “μα καλα το φυλο δεν ειναι βιολογικο χαρακτηριστικο; δεν υπηρχαν ανεκαθεν διαφορες;” Οι εικασιες των ανθρωπολογων προς τα εκει συγκλιναν μεχρι και πριν μερικες δεκαετειες, οτι απο ολους τους κοντινους μας συγγενεις οι μακρυνοι μας προγονοι θυμιζαν τον γοριλα, οπου μεγαλοσωμα αρσενικα συντηρουν χαρεμια θηλυκων - αλλά διαψευστηκαν. Αντιθετα τα ευρηματα για τα πρωτα σταδια εξελιξης του ειδους μας εδειξαν το αναποδο : δεν υπηρχαν μεγαλες μυοσκελετικες διαφορες αναμεσα σε αρσενικα/θηλυκα. Οι διαφορες αυτες ηταν αποτελεσματα της αγροτικης και κτηνοτροφικης εξελιξης, οταν ο ανδρας, δηλαδη το δυνητικα γονιμοποιον ανθρωπινο πλασμα ανελαβε την παραγωγη της τροφης, ενω το δυναμει κυοφορον ανθρωπινο πλασμα (η γυναικα οπως ονομαστηκε πιο μετα) ανελαβε την παραγωγη της ζωης. Αυτη ηταν η πιο δυσκολη θεση, γιατι θελει ολη την ενεργεια, τον χρονο και την προσοχη, το να γεννας και να μεγαλωνεις ενα παιδι με αποτελεσμα η γυναικα να επρεπε να τραβηχθει απο τα κοινωνικα πραγματα – τοτε αρχιζει αυτο που λεμε πατριαρχεια : Ο ανδρας εχοντας λιγοτερες ευθυνες και περισσοτερο χρονο αναλαμβανει πλεον τις αποφασεις για το πως θα δομηθει και θα λειτουργησει η ομαδα !

Αυτη ηταν η πρωτη μορφη εκμεταλλευσης και ανισοτητας. Στις μετεπειτα εκμεταλλευτικες κοινωνιες η σχεση πατρικιου/πληβειου, ομοιου/ειλωτα, μπογιαρου/δουλοπαροικου, αστου/εργατη, αντανακλουν σε σημαντικο βαθμο (αν οχι πληρως) την σχεση ανδρα/γυναικας! Αυτη ηταν η δημιουργησε την εννοια διακριση και παραμενει μεσα σε ολες τις υπολοιπες. Γι’ αυτο ξεκινησα να μιλαω για τον αντισημιτισμο (δεν το κανα προβοκατορικα σας ορκιζομαι), οταν οι φεουδαρχες βλεπαν καποιους εξω απο τα φεουδα να ειναι ελευθεροι τεχνιτες, μικροεμποροι και καλλιτεχνες και να χαλανε την πιατσα και γι’ αυτο επρεπε να δαιμονοποιηθουν : επρεπε να φανει στους υποτελεις οτι ενας αλλος τροπος ζωης ηταν κατι του Σατανα ετσι κ η υπαρξη κατι διαφορετικου απο τα προτυπα που υπαρχουν για τον ανδρας & τη γυναικα (με ο,τι αυτο εμπεριεχει) χαλαει την ολη συνταγη, μια συνταγη που διατηρει εξουσιες αιωνων. Ειδικα η υπαρξη intersex ανθρωπων στελνει την συνταγη στα σκουπιδια καθοτι φαινεται οτι βιολογικα δεν μπορει να ταυτοποιηθει καθε ανθρωπος ως ανδρας ή ως γυναικα.  : Ηταν το ολο ζητημα της εξουσιας!

Το ανοσοποιητικο της πατριαρχειας ονομαζεται ετεροκανονικοτητα. Κατ’ αυτο ενας ανδρας δεν μπορει να ειναι μικροσωμος, αδυναμος, τρυφερος, να επιδεικνυει συναισθηματα, να ντυνεται ή να καλλωπιζεται οπως μια γυναικα, ή να προσφερει σε εναν ανδρα ο,τι προσφερει μια γυναικα. Χαλα ενα δοκιμασμενο επι αιωνες συστημα ισορροπιων που διατηρει την εκαστοτε εξουσια. Και εδω επιτρεψτε μου να αναφερω τα σοκακια που με οδηγησαν στον φεμινισμο. Τα σχολια οσων ζητουσα να μου μιλανε πλεον στο θηλυκο και να σταματησουν να μου μιλανε στο βαπτιστικο μου ονομα ηταν ακιδα στο ματι: “δεν μπορω να το κανω αυτο, δεν γινεται ! Αφου πας με γυναικες, αφου ασχολεισαι με πολιτικη, φιλοσοφια, θετικες επιστημες, αφου εχεις τσαμπουκα, ντυνεσαι casual, δεν εχεις πολυ τακτοποιημενο δωματιο ect ect (παλι καλα που δεν μου χει πει κανεις τιποτα κακο για την μαγειρικη μου)”. Οχι πως ποτε ειχα αυταπατες περι ισοτητας οτι η γυναικα ειναι απλα ενα αντικειμενο για την απολαυση του ανδρα. Ενα εργαλειο που θα κανει καλο σεξ, θα καλλωπιζεται για να του ομορφαινει τον χωρο, θα πιανει απαλα και ελαφρα θεματα για να μην τον πρηζει, θα τον εχει καθαρο και σε ταξη, και προπαντος δεν θα υψωνει το αναστημα της απεναντι του.

Παρα πολυ ωραια, τα εχουμε ακουσει απο πολλους οτι η θεση της γυναικας δεν ειναι πολυ καλη στο δυτικο κοσμο (και οσο ανατολικοτερα τοσο χειροτερα αλλα μην το κανουμε θεμα) αλλα τι σχεση εχουν αυτα με τις τρανς-διεκδικησεις; Ωραια ερωτηση θα ταν, αλλα σας προλαβα. Η αληθεια ειναι οτι η θεση της γυναικας εχει αμεση σχεση με τις τρανς-διεκδικησεις γιατι οπως ειπα πιο πανω πρεπει να ειναι εμφανεις οτι για να μπορει να αλλαξει η θεση της cisgender γυναικας θα πρεπει να ειναι αποδεχτη και μια αλλη κατηγορια γυναικων με ο,τι αυτο συνεπαγεται. Αλλωστε ειναι θεμα και το τι οριζεις ως γυναικα, οι ορισμοι, οταν προκειται για ανθρωπους αποχτουν μια μεταφυσικη διασταση: λ.χ. ο Πλατωνας ορισε τον ανθρωπο ως ζωο διποδο και απτερο – δηλ. αν καποιος γενηθει χωρις ποδια δεν ειναι ανθρωπος; Με το ιδιο σκεπτικο ενας ανδρας χωρις προστατη παυει να ειναι ανδρας; Ας μην πιασουμε το επιπεδο της φιλοσοφιας τωρα.

Επισης προκειται για την ριζικη μεταβολη αυτης της κοινωνιας που εχει δομηθει σε καποιες σταθερες, οπως το κλασικο τριπτυχο Πατρις – Θρησκεια - Οικογενεια. Μια απο τις μεγαλυτερες διεκδικησεις του σοσιαλισμου και του κομμουνισμου περα απ’ την καταργηση της ατομικης ιδιοκτησιας στα μεσα παραγωγης, του να καταργηθουνε τα εθνη, οι θρησκειες και ολα αυτα (οχι βεβαια με βιαιο τροπο, οπως προσπαθησαν οι πατερουληδες σε Σοβιετια, Αλβανια κ.λπ.) ειναι και η καταργηση της οικογενειας. Οπως ξερετε απο τις πρωτες κινησεις των Μπολσεβικων ηταν να ακυρωσουν τους τσαρικους νομους που δεναν την οικογενεια, που απαγοορευαν τα διαζυγια, την ομοφυλοφιλια, τις αμβλωσεις, αν ειχε τεθει το τρανς-ζητημα παιζει να ειχαμε αναγνωριση ταυτοτητας φυλου απο την δεκαετεια του '20*. Αυτο ομως ειναι μεταφυσικη, ειναι κατι που δεν μπορουμε να το ξερουμε, ο σοσιαλισμος ειναι αχαρτογραφητα νερα, δεν τα χουμε δει, τωρα προσπαθουμε να τα πλευσουμε... ή για να ειμαστε πιο σαφεις τωρα προσπαθουμε να μπουμε στο καραβι.

Ουσιαστικα για να δικαιωθουν τα αιτηματα των τρανς, των ομοφυλοφιλων ή οποιας αλλης ομαδας υποτιμαται ή περιθωριοποιειται ειναι κατι που ΘΑ το ζησουμε. Αλλα αυτο τι σημαινει; Οτι μεχρι να φτασουμε σε μια αλλη κοινωνια δεν θα μιλαμε καθολου για τρανς-διεκδηκησεις; Δεν θα θιγουμε καθολου τα θεματα των οροθετικων ή των χρηστων ουσιων; Οχι, θα τα θιγουμε, ειναι απαραιτητες οι μεταβατικες διεκδικησεις! Η θεσμικη αναγνωριση ταυτοτητας φυλου ειναι μεταβατικη αναγνωριση. Οτιδηποτε χτυπαει το υπαρχον συστημα προτασοντας κατι ελευθεριακο (γιατι το υπαρχον συστημα μπορει να χτυπηθει ή να “χτυπηθει” με αμετρητους τροπους, καποιοι μπορει να ζητανε  επιστροφη στην φεουδαρχια – υπαρχουν και τετοιοι ανωμαλοι!) εννοειται οτι ειμαστε υπερ! Ειδικα αυτο το θεμα δεν μπορει να τεθει μονο περιμενοντας μια αλλη κοινωνια, αυτη τη στιγμη ειναι πολυ δυσκολο εως αδυνατο ενα τρανς-ατομο να βρει δουλεια ή να νοικιασει σπιτι γιατι βλεπει ενα ανδρικο προσωπο και στα πτυχια, την ταυτοτητα κ.λπ. διαβαζει λ.χ. “σπυριδουλα” και πολλοι μπορει να φοβουνται προβληματα με τη πολιτεια. Δεν ειναι μονο θεμα ελευθεριας αλλα και ανθρωπινων ζωων. Και ειδικα σε περιοδους συστημικης κρισης αυτες οι ζωες τιθενται περισσοτερο σε κινδυνο. Οπως ειδαμε και στο περιστατικο της Πυλαιας (αυτο που μας ενωσε ολους/ες/α εδω οι φασιζουσες νοοτροπιες που στις φασεις ευημεριας του καπιταλισμου ειναι το κερασακι στην τουρτα, μετατρεπονται σε ολοκληρο δασος.

Το τελειωμα ειναι παντα δυσκολο. Εννοειται δεν μπορουμε αν βαδιζει ο καθενας μονος του  – χρειαζεται ολοι μαζι, ο καθενας διεκδικωντας τα επι μερους, και ολοι μαζι διεκδικωντας το Ολο, την συνολικη ανατροπη, τις συνολικες διεκδικησεις και την οικοδομηση του ωραιου.

Τωρα πεταω την προβοκατσια μου: θα κλεισω με ενα αποσπασμα ενος θεωρητικου που δεν δεχομαι την αναλυση του αλλα το συμπερασμα του μπορει να περιγραψει με τα καλυτερα λογια το ζουμι αυτων που θελω να μεταφερω. Αλλωστε κι απο την μαθηματικη λογικη ξερουμε οτι λαθος δεδομενα και αναλυση δεν αποκλειεται να δωσουν σωστα αποτελεσματα, αλλα λαθος αποτελεσματα παντα εχουν καποιο λαθος στα δεδομενα ή την αναλυση. Απο την μπροσουρα του Ερνεστ Μαντελ “Η Παρουσα Κατασταση & το Μελλον του Σοσιαλισμου” που στην προτελευταια σελιδα λεει “για τον Μαρξ ο σοσιαλισμος μπορει να προκυψει μονο απο την πραγματικη παλη αυτης της πραγματικης ταξης, οχι απο μια φανταστικη παλη καποια ιδανικης ταξης. Αυτη η ταξη δεν ειναι επαρκως προετοιμασμενη για να χτισει μια καλυτερη κοινωνια, ιδιαιτερα σε ορους αυτοσυνειδησης. Μια απ’ τις αδυναμιες του προλεταριατου βγηκε στην διαρκεια των τελευταιων λιγων δεκαετειων στην επιφανεια: οι δυσκολιες, ακομα και η αρνηση να ξεπερασει τον σεξισμο μεσα στις ταξεις του, που ξεκιναει απο τον θεσμο που ονομαζεται πυρηνικη οικογενεια. Αυτος ειναι και ο λογος*** που ενα φεμινιστικο κινημα εξελιχθηκε ανεξαρτητα απο το εργατικο κινημα (εν μερει ισχυει και για το lgbt, δεν ειναι μονο ο κλασικος φεμινισμος, οπου μην ξεχναμε υπηρξαν και αρκετες καφριλες απεναντι στο lgbt απο μερους του κλασικου φεμινισμου). Μπορουμε το ιδιο να πουμε, σε γενικους ορους, για τα περιβαλλοντολογικα και αντιπυρηνικα κινηματα οπου συναντησαν αντιδραση οχι μονο απο συνδικαλιστικους αντιπροσωπους αλλα και απο τμηματα τις εργατικης ταξης που εβλεπαν αυτα τα κινηματα ως εχθρικα προς τις δουλειες τους. Αυτα τα κοινωνικα κινηματα πρεπει με τη σειρα τους να καταλαβουν απ’ την ιδια τους την εμπειρια οτι τα ζωτικα προβληματα για την απελευθερωση και την επιβιωση της ανθρωποτητας στα οποια προσβλεπουν μπορουν να λυθουν μονο εφοσον καταργηθει ο καπιταλισμος. Αν αυτη η προοδευτικη συνειδητοποιηση συμβει με ταυτοχρονη αυτοκριτικη των φεμινιστικων κινηματων και αντιστοιχη των μεγαλυτερων τμηματων του προλεταριατου το κινημα θα εχει αποχτησει σημαντικους συμμαχους στην παλη του υπερ του σοσιαλισμου.

* Περισσοτερες πληροφοριες για την ταξικη καταγωγη των εννοιων καλο/κακο στην Γενεολογια της Ηθικης του Νιτσε οπου στο ιδιο κειμενο η ηθικη χαρακτηριζεται ως “δεν ειναι παρα ενας τροπος να σερνεις την ανθρωποτητα απ την μυτη !”
** Οπως εμαθα λιγο καιρο μετα την ομιλια, οι Μπολσεβικοι το 1920 επιδοτησαν τις πρωτες ερευνες πανω στον ιατρικο επαναπροσδιορισμο του φυλου.
*** Στην πραγματικοτητα δεν ειναι ο μοναδικος, ουτε η ευθυνη ειναι αποκλειστικα του εργατικου κινηματος οπως υποστηριζει ο Μαντελ, αλλα αυτο ειναι θεμα αλλου αρθρου.

ΥΓ κάποια πράγματα που αφορούν κυρίως ανθρωπολογικά δεδομένα χρειάζονται διόρθωση αλλά ο γενικός κορμός στην σκέψης μου και της μαρξιστικής αντίληψης παραμένει ίδιος