Δικαίωμα στην ζωή

Η σκέψη ξεκίνησε για ταινιοκριτική στην ταινία Old Boy του Chan-wook Park. Η συγγραφή, όμως έβγαλε αρκετές σκέψεις στο μυαλλό μου και αποφάσισα να βάλω την ταινιοκριτική στην άκρη. Αποφάσισα να γράψω, εμπνευσμένη από την πρόταση που ειπώνεται τόσο στην άρχη όσο και στο τέλος της ταινίας και για μένα προσωπικά αποτελεί φράση κλειδί στην υπόθεση. “αν και δεν αποτελώ πλεόν κάτι παραπάνω από τέρας δεν έχω το δικαίωμα να ζήσω”. Έτσι λοιπόν ρωτάω και γω για το ζήτημα με τον τρόπο που με απασχολεί.

Δεν πρόκειται να γράψω σ αυτό το άρθρο για πρόσφυγες. Είμαι μαζί τους έμπρακτα, και αύριο σας καλούμε όλους στις διαδηλώσεις για την διεθνή μέρα της 18 Μάρτη, όχι ως μια κίνηση της “αριστεράς της ποικιλομορφίας”*, αλλά σε μια κίνηση ενότητας του επαναστατικού υποκειμένου, ντόπιων, προσφύγων, παιδιών μεταναστών, εργαζομένων, ανέργων, επισφαλώς εργαζομένων, ανδρών, γυναικών, queer υποκειμένων, κλπ. Όμως ως υποκείμενο και γω θέλω να ασχοληθώ στην σημερινή μου γραφή, με κάτι που καίει εμένα. Δεν θα ασχοληθώ και σε αυτό το άρθρο με πολιτικούς κρατούμενους. Στήριζα, στηρίζω και θα στηρίζω όσο είμαι έξω (εκτός αν βρεθώ στην θέση τους, οπότε μάλλον θα χρειάζομαι εγώ στήριξη) και πατάω στα πόδια μου, όλα τα χρόνια που είμαι στο κίνημα. Δεν θα ασχοληθώ με δικαιώματα ζώων, εμβρίων και τυρόπιτων**, και γενικά μη χαίρεστε δεν πρόκειται να ασχοληθώ μ αυτά (θέλω να ελπίζω). Και επίσης δεν θα μιλήσουμε για τα θύματα του καπιταλισμού μέσω των μνημονίων, των σκλαβοπάζαρων και των πολέμων του, του παραμερισμένου και παρηκμασμένου συστήματος υγείας και των κατάστραμένων δρόμων. Οφείλουμε να παλεύουμε κάθε μέρα στο δρόμο και όχι μόνο στα ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα: “στους μπουρζουάδες κριτική να κάνουμε αυτό δεν φτάνει, του γουρουνιού του αστισμού να κόψουμε πρέπει τα πόδια”

Μια ετικέτα του άρθρου, γιατί όπως τα περισσότερα ανήκει σε πολλές κατηγορίες, είναι αντιψυχιατρική. Η φωτογραφίες παραπέμπουν σε ένα χαωμένο υποκείμενο. Ναι καλά καταλάβατε. πάρα πολύ όμορφα και ωραία θα μιλήσουμε για την τρέλα. Θα μιλήσουμε για το βάσανο του ψυχικού άλγους, το βάρυ φορτίο που μας κάθεται στο σβέρκο, και ο καπιταλισμός, η πατριαρχία και το κράτος με τους υπέροχους (εντός και εκτός ψυχιατρείου) κατασταλτικους μηχανισμούς του, μας το κάνουν ακόμα πιο αφόρητο. Από την πλευρά που το βιώνω εγώ, αλλά χωρίς εμένα...

Είχα γράψει παλίοτερα ένα άρθρο για το πώς κατάσκευαζεται το ενοχικό σύμπλεγμα. Βασικό θεμέλειο του ψυχικού άλγους. Τώρα θελω να το πάω ένα σκαλί παρακάτω. Το πώς η νεύρωση μας μέσα στην κοινωνία διογκόνεται σε ατομικό επίπεδο, λόγω ενός μαζικού παραλογισμού. Εδώ θέλω να θέσω το ζήτημα στην κοινωνική του βάση. Πρώτον γιατί δεν είμαι ένας μακρυνός πλανήτης που το κοινωνικό γίγνεσθε μ αφήνει ανεπιρρέαστη, σαν να κοιτάω το κόσμο από μακρυά. Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα, και οι στεναχώριες μας δεν είναι απλά χημικά φαινόμενα, αλλά αντίθετα τα χημικά φαινόμενα είναι βιολογικές αντιδράσεις του νευρικού μας συστήματος για να μπορέσει να επιβιώσει από τον παραλογισμό που επικρατεί. Οι ψυχολογικές μας αντιδράσεις, όπως κάθετι, εγκυμονούν το αντιθετο τους.. και κυήθηκαν στο αντίθετο τους. Όσο και αν σας φαίνεται περίεργο, όλη η κατάρρευση που βιώνουμε είναι μια προσπάθεια του εγκεφάλου για να σταθεί στο ύψος τον περιστάσεων για να επιβιώσει για να μη καταρρεύσει, έτσι προβάλει παράλογες αντιδράσεις για να σταθεί σε μια λογική, και πιέζεται και πιέζει το περιβάλλον του σε καταναγκαστικές συμπεριφορές, για να αντιπαλέψει τον καταναγκασμό που του επιβάλεται.

Ο άνθρωπος στον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο, δεν του έφταναν τα ενοχικά συμπλέγματα που του φόρτωσε τόσους αιώνες ο πατριαρχικός θεσμός και ο σκοταδισμός της κυρίαρχης θρησκείας, έπρεπε να γεφτεί την αλλοτρίωση που του φόρτωσε ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και την αποξένωση του αστικού τρόπου ζωής. Δουλεύεις σε ένα πόστο που σου στερεί κάθε ίχνος δημιουργηκότητας, κάθε ευκαιρία και όρεξη κοινονικοποίησης. Για να το βρεις πρέπει να ψάχνεις μήνες ή ακόμα και χρόνια στέλνοντας βιογραφικά από δω και από κεί, κοιτώντας αγγελίες, και αν δεν είσαι απίστευτα τυχερός να βρεις σύντομα ή αν δεν είσαι ρομποτ να δρας χωρίς συναισθήματα, περνάς μακρές περιόδους ως no worker που δεν θες ούτε να ψάχνεις για δουλειά ούτε καν να βγεις απ το σπίτι, μόνο με νεύρα, μοναξιά, γκρίνια και απογοήτευση. Άσε την γραφειοκρατία του ΟΑΕΔ, του ΚΕΠΑ, των πολυεθνικών, και όλων αυτών των κολοσών της πολιτικής και της οικονομίας που εμπλέκονται ακόμα και στα μικροπράγματα της ζωής σου, θες δες θες , το βλέπεις δεν το βλέπεις, και που σου καταρακώνουν την ψυχολογία. Πράγματικά ήθελα να ξέρω ποιος βρήκε υπερβολική την ταινία “I, Daniel Blake” του Ken Loach! Σίγουρα κάποιος που είναι κλεισμένος σπίτι του ή που κατοικεί στον πλανήτη Άρη... Από το μανάβικο του κυρ Αντώνη, ο κόσμος της γραφειοκρατίας του δημοσίου και των τραπεζών και μένα υπερβολή μου φαίνεται.

Σε μερικές ιδανικές περιπτώσεις το παίζεις Τερέζα από την “Αβάστακτη Ελαφρότητα του Είναι” του Μιλάν Κουντέρα, οπού φέρεσαι στο χόμπυ σου σαν επάγγελμα και τρέχεις σε ένα ντελήριο μέχρι να σε απογοητεύσουν οι αργοί ρυθμοί του κόσμου προς το καλύτερο. Η Τερέζα ήταν πραγματικά σε εκείνη την φάση, στην Άνοιξη της Πράγας, ένας άνθρωπος του μέλλοντος, ένας άνθρωπος που έπερνε σοβαρά αυτό που έπρεπε να πάρει και όχι αυτό που του λέγανε να πάρει, ένας άνθρωπος που ζούσε στην εποχή του και πάνω από την εποχή του, φωτογραφίζοντας κυριολεκτικά και μεταφορικά την αλήθεια, όπου η αλήθεια δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι η μόνη πραγματικά επαναστατική ιδέα, και η μόνη ιδέα που μπορεί να μετατρέψει την επιβίωση σε ζωή. Όπως και η Άνοιξη της Πράγας ήταν μια ένδοξη αντιγραφειοκρατική πολιτική επανάσταση προς το πραγματικό κομμουνιστικό ιδεώδες. Ο τσεχοσλοβάκικος λαός τη πλήρωσε με αίμα και ταπείνωση από τα τανξ της Μόσχας και όχι μόνο. Όπως και ο άνθρωπος του σήμερα πληρώνει με ταπείνωση, στέρηση και καταστολή την επαναστατική πράξη του ζειν!

Και ξαναπιάνοντας τον no worker το χειρότερο στάδιο είναι ο μηδενισμός. Έκει που είσαι τόσο αδύναμος που δεν μπορείς ούτε να μισήσεις την ζωή. Τον μηδενισμό που παράγει η καπιταλιστική αλλοτρίωση τον κατακεραύνωσε ένας μεγάλος φιλόσοφος που έχασε τα λογικά του μέσα στην δείνη του δικού του μηδενισμού. Περί του Nietzsche ο λόγος. Οπού ο Νίτσε μέσα σε όλα κατηγορήθηκε άδικα για πρόδρομος του ναζισμού, ενώ είχε τεράστια απέχθεια στους γερμανούς εθνικιστές, τους ρομαντικούς και τους αντισημίτες. Και κατάκεραύνωσε την εποχή του μηδενισμού, την εποχή που εναλλακτικά ονόμασε εποχή του τελευταίου ανθρώπου. Του ανθρώπου που δεν αναγνωρίζει καμιά αρετη, καμιά αξία, δεν καταλαβαίνει γιατί να ονειρεύεσαι, γιατί να αγαπάς, γιατί να παλεύεις, και που έπνιγε στο δηλητήριο (ναρκωτικά, αλκοόλ, αυγή, Άνθιμος κλπ) τα όνειρα και τον εαυτό του.

Ο μηδενισμός είναι φαινόμενο και της εποχής μας. Και έχει επικίνδυνα πολλές όψεις. Από την γριά που απαίτει να σηκωθείς απ την θέση σου στο μετρό για να πει καθιστεί στο τσιγγανάκι που παίζει αρκοντεόν “να πας στην πατρίδα σου να τα κάνεις αυτά”, και τους τύπους που περιμένουν λίγο να τους κοιτάξεις για να ζητήσουν το λόγο για καυγά μέχρι αυτούς που κλείνονται σε ένα βιβλίο ή ένα κινητό για να κρύψουν από τα μάτια τους τη θέαση του κόσμου. Από αυτούς που διαδηλώνουν ντυμένοι αγελάδες, μέχρι αυτούς που σνομπάρουν τις διαδηλώσεις γιατί δεν βγαίνει τίποτα από αυτές, όπως λένε. Από τους οπαδούς της ατομικής τρομοκρατίας που αποθεώνουν την μικροαστική θέαση του υποκειμένου, μέχρι τους εργατοπατέρες και λοιπούς παράγοντες που αποθεώνουν την άλλη όψη του μικροαστισμού με την αντίληψη του για τις μάζες. Από αυτόν τον απελπισμένο που αυτοκτονεί και από αυτόν που δεν σκέφτεται την αυτοκτονία.

Και εδώ αρχίζει η παράνοια. Εδώ αρχίζει αυτό που κατά την Αμαρυσία είναι η αιτία της κρίσης. Στην πραγματικότητα όσο και να κτυπιούνται κάτω τα συστημικά μέσα ισχύει το αντίστροφο: ο καπιταλισμός και η κρίση του είναι η πηγή της παράνοιας! Ο παραλογισμός και η καταπίεση που παράγει το σύστημα και που τα οξύνει η κρίση του. Ο παραλογισμός για να κτιστεί και οι σπασμωδικές κινήσεις του συστήματος για να επιβιώσει, κάνουν το καπιταλιστικό κράτος να μοιάζει με πληγωμένο ζώο. Γιαυτό και είναι επικίνδυνο. Όλοι συνειδητοποιούμε τον πόλεμο αλλά μόνο το συνειδητοποιημένο κομμάτι της τάξης καταλαβαίνει τα στρατόπεδα. Οι περισσότεροι πέφτουν πάνω στον διπλανό τους για να ξεσπάσουν. Και η σύγκρουση δεν είναι απαραίτητα κακή. Πρώτον γιατί το καλό και το κακό σε μια υλιστική βάση δεν υπάρχουν, και 2ρον γιατί η συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες. Απλά στην παρούσα φάση οι μεταξύ μας συγκρούσεις είναι αναποτελεσματικές και προβληματικές. Μη ξεχνάμε τη φυσική τάξη των πραγμάτων – όπως έχω ξαναγράψει: “Η ύλη μέσα από διαδικασίες δισεκατομυρίων ετών καταφέρνει και υποκειμενοποιήται δια μέσου του πνεύματος, και μόνο στην μειονότητα των ανώτερων οργανικών μορφών της, και το πνεύμα υποστασιοποιήται βάσει της ύλης. Η υποστασιοποίηση είναι μέρος της διαδικασίας της διαφοροποίησης πράγμα που καθιστά το πνεύμα υποκείμενο, αιτία, πεδίο και αντικείμενο συγκρούσεων. Η σύγκρουση όμως είναι κάτι που ανήκει στη σφαίρα της δυνατότητας ή της νομοτέλειας? Η διαλεκτική σ αυτό είναι αμιληκτη, και για αυτήν "η σύγκρουση των αντιθέτων είναι τόσο απόλυτη όσο είναι η ανάπτυξη και η κίνηση"(Λένιν, Φιλοσοφικά Τετράδια)”

Μήπως ο ίδιος μας ο ψυχισμός δεν είναι ένα πεδίο συγκρούσεων? Οι έμφυτες βιολογικής προέλευσης ενορμήσεις μας και οι κοινωνικές δομές που καθορίζουν το κοινωνικό μας Είναι δεν βρίσκονται σε μια διαρκή σύγκρουση? Αυτή η σύγκρουση δεν είναι αυτή που μας μετατρέπει σε υποκείμενα? Αυτός δεν είναι ο ρόλλος ενός Εγω που στέκεται περίφανα απέναντι στα αντιμαχόμενα Υπερεγώ και Εκείνο? Μήπως το Εγώ δεν εμπέρεχει σε αλλοτριωμένες κοινωνίες την δική του κρίση μετάβασης? Δεν μπορεί να εκπληρώσει τον ιστορικό του ρόλο με το να καταστεί χειραφετημένο υποκείμενο. Δεν μπορεί να επιστρέψει στην ζωώδη του κατάσταση ούτε στην σύγκρουση με τον πολιτισμό. Ούτε μπορεί να γίνει ένα αποπροσωποποιημένο κοινωνικό αυτόματο όπως επιχείρησε να γίνει, δια της βίας, τη στιγμή της σύγκρουσης. Αλλά ούτε και μπορεί να μείνει ένα απλό πεδίο συγκρούσεων με όλες τις νευρωσικές προεκτάσεις του. Το Εγώ βρίσκεται σε κρίση που θα ξεπεράσει μόνο όταν αλλάξει τον εαυτό του, και για να αλλάξει τον εαυτό του πρέπει να αλλάξει τον κόσμο μέσα στον οποίο κινήται.

Για αυτή την αλλαγή η ατομική καθημερινή σύγκρουση δεν είναι αρκετή. Ούτε η ατομική ψυχοθεραπεία είναι αρκετή. Η πρώτη είναι απλή φθορά. Η δεύτερη δεν ακουμπά καθόλου στις αιτίες, οι οποίες όπως έχουμε καταλάβει είναι έξω από εμάς. Δεν είναι αρκετή αλλά θέλει συντονισμό με την συνειδητή δράση για την αλλάγη του κόσμου και για την διεκδίκηση του δικαιώματος της ζωής. Η ζωή είναι ένα αγαθό που έχει κατακτήσει ο άνθρωπος και μόνο όταν θα είναι πιο λογικός, πιο ελεύθερος, περισσότερο ο εαυτός του θα μπορεί να το απογειώσει σε όλη του την διάσταση. Η ζωή δεν είναι επιβίωση. Ο καθημερινός αγώνας για επιβίωση μας έχει κάνει να βλέπουμε το μέσο ως αυτοσκοπό. Αυτο το ξέρουμε καλά οι κομμουνιστες. Το ξέρανε και οι Εβραίοι που επιβίωσαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της ναζιστικής κτηνωδίας, για αυτό ακριβώς το λόγο πολλοί από αυτούς μετά αυτοκτόνησαν. Δεν μπορούμε να δόσουμε τον όρισμό της, δεν μπορούμε να μετρήσουμε την αξία της, αλλά αν δεν παλέψουμε για αυτό το δικαίωμα δεν θα μας έχει μείνει μετά τίποτα ούτε καν ο εαυτός μας.

*ο όρος δηλώνει τα άτομα ή/και οργανώσεις της αριστεράς και της αναρχίας που χώνονται μέσα σε κινήμαματα για να φανεί πόσο προοδευτικοί και κινηματικοί είναι, αλλά χώρις να τα συνδέει μεταξύ τους ούτε να τα συνδέει με τον βασικό σκοπό που για την αριστερά και την αναρχία είναι να αλλάξουμε τον κόσμο. Οσα άτομα ή οργανώσεις εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία δεν μπορούν να κατηγορηθούν για οππορτουνισμο ή παραγοντισμό (κάποιοι ίσως να μπορούν αλλά είναι η εξαίρεση κ όχι ο κανόνας) καθότι δεν έχουν την συναίσθηση οτι αποπροσανατολίζουν τους αγώνες και δεν αποπροσανατολίζουν σκόπιμα αλλά κυρίως λόγω θεωρητικών αδυναμιών.

**αναφορά σε ανεκδιήγητη τηλεπαρουσιάστρια που προσπαθώντας να φιμώσει καλεσμένη που μιλούσε για την κουλτούρα του βιασμού παρομοίασε τα δικαιώματα της γυναίκας με αυτά της τυρόπιτας.