Ernst Bloch: Ο Μαρξ και η Επανάσταση

απόσπασμα από σεμηνάριο

Ποια είναι ή διαφορά ανάμεσα στην αστική και στη μαρξιστική επανάσταση; Η αστική επανάσταση εξαγόρασε την απελευθέρωση του επιχειρηματία σε υψηλή τιμή, αλλά πέτυχε ένα πραγματικά αληθινό κέρδος. Ό,τι καταπνίγηκε το 1815 και κατεστάλη όταν ξαναφάνηκε το 1848,αποδείχθηκε αναπόφευκτο- ακόμη και ή Αυστρία έγινε αστικό κράτος και ό Μπίσμαρκ εισήγαγε την καθολική ψηφοφορία.

Ο μαρξισμός είχε και αυτός μια δύσκολη γέννηση και δεν ήταν όλα καλά στο ξεκίνημά του: ό σταλινισμός διέστρεψε τον μαρξισμό και τον έκανε αγνώριστο. Έτσι παρουσιάζε­ται ένα διαγνωστικό πρόβλημα. 'Υποτίθεται πώς ό καπιτα­λισμός παρήκμαζε και οδηγούσε στον φασισμό. Αυτό ήταν λανθασμένο: ό φιλελεύθερος καπιταλισμός υπάρχει ακόμη.

’Αποτέλεσμα, το γερμανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (SPD) επέλεξε να γίνει ένα κόμμα αστικό. Αυτό πού τώρα συμβαίνει στην Πράγα μπορεί να είναι ένα ρήγμα στην ’Ανατολική Ευρώπη. Δέκα ακαδημίες επιστημών δεν θα αρκούσαν για να αναλυθεί σε βάθος τούτο το άτεγκτο γεγονός: το παλιό δέν πεθαίνει και το καινούργιο δεν γεννιέται. 

Στον μαρξισμό δύο ρεύματα, ένα ψυχρό και ένα θερμό, τρέχουν παράλληλα. Είναι μια καινούργια έκδοση του Δια­φωτισμού. Ή οικονομική ερμηνεία των ιδεών με βάση τα συμφέροντα, του εποικοδομήματος με βάση τον πλούτο της εξουσίας στον φεουδαρχισμό και την εξουσία του πλούτου στον καπιταλισμό δεν είναι ή μοναδική τελειωτική ερμηνεία,έχει ωστόσο άξια για την έρευνα και τη διαφώτιση: ό πραγ­ματικός χρυσός έχει απομείνει σάν κατάλοιπο. Ή αστική επανάσταση έφερε μόνο την ελευθερία τής απόκτησης, ή μαρξιστική επανάσταση θέλησε να δημιουργήσει ελευθερία από την απόκτηση καταλύοντας το σύστημα της αγοράς,έτσι ώστε ό άνθρωπος να μην είναι πια υποχρεωμένος να θυσιάζει τον χρόνο του για να αποκτήσει τα εξωτερικά μέσα τής ύπαρξής του. Ή πρώτη επανάσταση έκανε απλώς και μόνο μια ανακατάταξη στη δομή τής εξουσίας, ή δεύτερη ελπίζει να επιφέρει τον θάνατο του κράτους και να αντικαταστήσει την κυριαρχία πάνω στον άνθρωπο με τη διαχεί­ριση των πραγμάτων. Τούτο αποτελεί την εκπλήρωση όλων αυτών για τα όποια αγωνίστηκαν οι αιρετικοί από την εποχή του Μεσαίωνα. 'Όμως ό,τι γι’ αυτούς ήταν μια αφηρημένη φαντασία τώρα είναι μια συγκεκριμένη ουτοπία πού συμφωνεί με την πραγματικότητα χωρίς να χάνει τη θέα του ιδεώδους. Οι μεγάλες ιδέες τής ανθρωπότητας τελικά συ­γκλίνουν. Κι όμως, τι δύσκολη γέννα! Για να κατορθωθεί, ή εξουσία και ή ελευθερία πρέπει να συμβαδίζουν χέρι με χέρι.