Peter Jeffries : για την θεωρία και την πράξη και την αναγκαιότητα του επαναστατικού κόμματος

                 Peter Jeffries ήταν το συγγραφικό ψευδόνυμο του Βρετανού συντρόφου Geoff Pilling, που ήταν ιδιαίτερα μάχημο στέλεχος του Εργατικου Επαναστατικού Κόμματος (Worker's Revolutionary Party, WRP/ΕΕΚ), και της 4της Διεθνούς. Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το έργο του "Μια Εισαγωγή στην Μαρξιστική Φιλοσοφία" (“An Introduction to Marxist Philosophy”)

^{ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ}

Εξηγήσαμε πως στη μελέτη του παρελθόντος ξεκινάμε πάντα από το παρόν και κινούμαστε προς τα πίσω, προς το παρελθόν.

Εξηγήσαμε επίσης πως όταν το κάνουμε αυτό κινούμαστε από το συγκεκριμένο (το παρόν) στο αφηρημένο (το παρελθόν).

Αυτό το προτσές είναι ο δρόμος που ακολουθεί όλη η γνώση. Όλη η γνώση ξεκινάει από τη ζωντανή ενατένιση (living perception). Αυτή η ζωντανή ενατένιση τίθεται μετά πάνω στη γνώση μας που βγαίνει από το παρελθόν.

Μ’ αυτό τον τρόπο παλεύουμε να σχηματίσουμε την αφαίρεση εκείνου που είναι νέο στην κατάσταση και φέρνουμε αυτή την καινούργια γνώση στην πράξη μας. Εδώ, στην πράξη, δοκιμάζεται πραγματικά η ορθότητα της αφαίρεσης της καινούργιας μας γνώσης.

Ας υποθέσουμε, λόγου χάρη, ότι μελετάμε την εξέλιξη μιας απεργίας. Εξετάζοντας αυτή την απεργία, τη συσχετίζουμε με την πάλη των συνδικάτων ενάντια στην κυβέρνηση των Τόριδων, και καταλαβαίνουμε πως όλες αυτές οι απεργίες έχουν σήμερα πολιτικό περιεχόμενο.

Εξετάζοντας, λοιπόν, τη συγκεκριμένη αυτή απεργία, την συγκρίνουμε με τη γνώση μας σ’ ό’ τι αφορά το στάδιο που έχει φτάσει η ταξική πάλη σα σύνολο: προσπαθούμε συνεχώς να δούμε το νέο που υπάρχει σ’ αυτή την απεργία.

Μπορεί, λόγου χάρη, να ‘ναι το γεγονός ότι οδηγεί την κυβέρνηση να κήρυξη τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Απ’ αυτό μαθαίνουμε ότι η κυβέρνηση προετοιμάζεται τώρα για μια αναμέτρηση με τα συνδικάτα.

Αυτή είναι η καινούργια γνώση που θα φέρουμε στην πράξη, προειδοποιώντας την εργατική τάξη σα σύνολο για τους κινδύνους που υπάρχουν και παλεύοντας για να οργανώσουμε όσο περισσότερους εργάτες μπορούμε στο κίνημά μας.

Ποιο είναι το συμπέρασμα που βγαίνει απ’ αυτό το προτσές της σκέψης ή της γνώσης; Είναι τούτο δω: η μαρξιστική θεωρία αναπτύσσεται μόνο στην πάλη με την οποία προσπαθούμε στην πράξη μας να θέσουμε κάθε νέα ζωντανή εξέλιξη πάνω στο σώμα της αφηρημένης γνώσης μας (αυτό οι μαρξιστές το ονομάζουν άρνηση).

Αυτό που πρέπει να τονίσουμε εδώ είναι ότι η γνώση δεν μπορεί να βγει απλώς από την αφηρημένη μελέτη των βιβλίων. Φυσικά με καμιά έννοια δεν είμαστε ενάντια στη μελέτη των βιβλίων. Πρέπει όμως συνεχώς να προσπαθούμε να καταλάβουμε ότι η γνώση βγαίνει μονάχα μέσα από την πάλη.

Μονάχα όταν σπρωχνόμαστε να βρούμε απαντήσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη, η μελέτη των βιβλίων αποκτάει ζωντάνια και πραγματική σημασία.

Μ’ άλλα λόγια, οι καλύτεροι αναγνώστες είναι πάντα εκείνοι που είναι οι καλύτεροι αγωνιστές.

Αυτό το απορρίπτει ο ιδεαλιστής. Νομίζει πως οι ιδέες είναι προϊόντα του νου. Εξαλείφει το προτσές της συνεχούς πάλης που μ’ αυτήν ο άνθρωπος, και μόνο μ’ αυτήν έχει κερδίσει τη γνώση.

Η γνώση του ατόμου δεν είναι «δική» του γνώση, με την έννοια ότι δεν είναι το προϊόν, το αποτέλεσμα ολόκληρης της πάλης του ανθρώπου ενάντια στη φύση εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κι αυτή η πάλη έχει περάσει από πολλές φάσεις και στάδια-στάδια μεγάλης προόδου και προχωρήματος προς τα μπρος και στάδια μεγάλων δυσκολιών.

Η γνώση, που αντανακλάει αυτή την πάλη ενάντια στη φύση, εξελίσσεται κι αυτή με τον ίδιο, αντιφατικό τρόπο. Αυτό είναι ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας για κάθε Νέο Σοσιαλιστή στην πάλη για την ανάπτυξη του κινήματος. Οι νέοι δε θα ‘ρθουν στο μαρξισμό μ’ ένα σταθερό προκαθορισμένο τρόπο.

Δε θα υπακούσουν σ’ ένα προδιαγραμμένο σχήμα ή σχέδιο. Το αντίθετο. Οι εργάτες και οι νέοι τραβιούνται στην πάλη ενάντια στον καπιταλισμό αυθόρμητα· δεν αναλαμβάνουν την πάλη ενάντια στην κυβέρνηση των Τόριδων και ενάντια στους εργοδότες, επειδή οι μαρξιστές βρίσκονται κοντά τους και τους λένε ότι αυτό πρέπει να κάνουν. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως η ταξική πάλη είναι αντικειμενική, ανεξάρτητη από τη θέληση και τη συνείδησή μας.

Έτσι, το σημείο απ΄ όπου ξεκινούν όλα τα νέα στρώματα των νεολαίων και των εργατών, είναι η μαχητικότητα, το αυθόρμητο. Ποιο είναι, λοιπόν, το καθήκον του Κόμματος για να αναπτύξει την πάλη και πως αυτό το καθήκον σχετίζεται μ’ αυτό που έχουμε ήδη πει σχετικά με το δρόμο της γνώσης;

Πρέπει τις νέες, τις αυθόρμητες αυτές εξελίξεις στην ταξική πάλη (που, ας το ξαναπούμε, δεν εμφανίζονται σύμφωνα μ’ ένα σχέδιο) να τις θέτουμε συνεχώς πάνω στο σώμα της αφηρημένης γνώσης μας, το μαρξισμό.

Μονάχα μέσα από τη ζωντανή πάλη ανάμεσα στη ζωντανή ενατένιση και την αφηρημένη θεωρία μπορεί να αποκτηθεί καινούργια γνώση (που την ονομάζουμε άρνηση της άρνησης) και πάλι διαμέσου της πάλης, νέες ζωντανές ενατενίσεις τίθενται στο εκτεταμένο και πλουσιότερο τώρα σώμα της γνώσης μας (που το ονομάζουμε άρνηση της άρνησης).

Πρέπει να ασχολούμαστε με τα άμεσα, συγκεκριμένα, προβλήματα που ‘χουν αυτές οι νέες δυνάμεις-δουλειά, κατοικία, άνοδο του κόστους ζωής, κλπ-και διαμέσου της πράξης μας, χτίζοντας το Κόμμα, να δείχνουμε πως αυτά τα προβλήματα μπορούν να λυθούν μόνο στην πάλη για την κατάληψη της εξουσίας.

Μ’ αυτό τον τρόπο αναπτύσσουμε αυτές τις νέες δυνάμεις και αναλαμβάνουμε τον αγώνα ενάντια στους περιορισμούς που βάζει η αυθόρμητη, η άμεση κατανόηση της πάλης. Ταυτόχρονα, αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο το Κόμμα μπορεί να επεκτείνει και να βαθύνει τη γνώση του για τις αλλαγές στην ταξική πάλη.

Ας το επαναλάβουμε: μόνο όταν φέρνουμε τη θεωρία μας στην πράξη, μπορούμε να αναπτύξουμε το μαρξισμό.

^{ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ;}

Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να βάλουμε είναι το εξής: γιατί η εργατική τάξη χρειάζεται ένα επαναστατικό κόμμα βασισμένο στη θεωρία του μαρξισμού για να την οδηγήσει στην εξουσία και να οικοδομήσει το σοσιαλισμό;

Για να δώσουμε μια απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα πρέπει πρώτα να πούμε μερικά πράγματα ακόμα για τη φύση της εργατικής τάξης. Η εργατική τάξη άρχισε να υπάρχει, όπως είπαμε και στα προηγούμενα κεφάλαια, σαν αποτέλεσμα της εξέλιξης του καπιταλισμού.

Κάθε επέκταση της καπιταλιστικής βιομηχανίας το 18^ο και το 19^ο αιώνα έφερνε μαζί της και το μεγάλωμα της εργατικής τάξης. Στην αρχή η εργατική τάξη ήταν μια ανοργάνωτη δύναμη-ένας «όχλος», όπως περιφρονητικά την αποκαλούσε η κυρίαρχη τάξη. Μα στην πορεία της σκληρής της πάλης ενάντια στους εργοδότες και την κυβέρνηση κατάλαβε την ανάγκη να οργανώνεται σε συνδικάτα.

Διαμέσου των συνδικάτων η εργατική τάξη πάλεψε για μεγαλύτερους μισθούς, καλύτερες συνθήκες δουλειάς, λιγότερες ώρες εργασίας, κλπ.

Όμως, ο συνδικαλισμός, όσο μαχητικός κι αν είναι, πάντα παλεύει μέσα στα πλαίσια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Πάντα δέχεται ότι ο καπιταλισμός θα υπάρχει παντοτινά: ενδιαφέρεται για την κατανομή μόνο του πλούτου ανάμεσα στις τάξεις που υπάρχουν μέσα στην κοινωνία.

Μ’ αυτή την έννοια, αν οι εργάτες βλέπουν απλώς την ανάγκη για συνδικάτα, αλλά δε συλλαμβάνουν την αναγκαιότητα να προετοιμαστούμε για την ανατροπή του καπιταλισμού, παραμένουν κάτω από την κυριαρχία των ιδεών της καπιταλιστικής τάξης. Γι’ αυτό το λόγο ο Λένιν χαρακτήρισε τη συνδικαλιστική συνείδηση σαν «αστική συνείδηση».

Αυτό που διακρίνει την εργατική τάξη σαν επαναστατική δύναμη, είναι ότι στερείται ιδιοκτησίας. Η εργατική τάξη δεν έχει τίποτε άλλο να πουλήσει παρά την ικανότητά της για εργασία, την εργατική της δύναμη. Η θέση της είναι εντελώς διαφορετική από ‘κείνη της καπιταλιστικής τάξης, στη διάρκεια της περιόδου που προετοιμαζόταν να πάρει την εξουσία με την επανάσταση του 17^ου αιώνα.

Για μια μεγάλη περίοδο πριν το 1640, η καπιταλιστική τάξη δημιούργησε το δικό της πλούτο και τη δική της ιδιοκτησία στις πόλεις· κι όχι μόνο αυτό, μα και συγκρότησε τα δικά της ιδρύματα: σχολεία, πανεπιστήμια, επιστημονικά ιδρύματα κλπ. Στη διάρκεια της μακρόχρονης αυτής εξέλιξης, μπόρεσε να εγκαθιδρύσει τη δική της ιδεολογική ανεξαρτησία.

Για την εργατική τάξη, αυτό δεν είναι δυνατό. Ο σοσιαλισμός δεν εμφανίζεται σιγά-σιγά μέσα στον καπιταλισμό, όπως ο καπιταλισμός μέσα στη φεουδαρχία. Η εργατική τάξη δεν είναι απλώς εκμεταλλευόμενη οικονομικά αλλά και κυριαρχείται ιδεολογικά από τον καπιταλισμό.

Η επαναστατική συνείδηση δε βγαίνει αυθόρμητα και αυτόματα μέσα από την εργατική τάξη. Αυτή τη συνείδηση πρέπει να τη μεταφέρει από έξω, από την άμεση πείρα της εργατικής τάξης το επαναστατικό κόμμα ενάντια στην περιορισμένη μαχητικότητα της εργατικής τάξης.

Εδώ ακριβώς, οι Νέοι Σοσιαλιστές και το ΕΕΚ βρίσκονται σε απόλυτη σύγκρουση με κάθε είδους «λατρεία της βάσης». Αυτές οι θεωρίες λατρεύουν την αυθόρμητη μαχητικότητα της εργατικής τάξης, απορρίπτουν όμως πέρα για πέρα την ανάγκη της πάλης ενάντια στην αυθόρμητη συνείδηση διαμέσου της οικοδόμησης του Κόμματος.

Αυτές οι θεωρίες είναι από τη φύση τους απόλυτα ιδεαλιστικές. Εκθειάζουν τη μαχητικότητα της εργατικής τάξης, σκόπιμα όμως αποφεύγουν τη μεγάλη κρίση ηγεσίας που υπάρχει στην τάξη.

Το καθήκον του Κόμματος δεν είναι να γίνεται ουρά της συνείδησης της εργατικής τάξης, αλλά να αναπτύσσει αυτή τη συνείδηση, σ’ όλα της τα στάδια. Το επαναστατικό κόμμα και η εργατική τάξη είναι ενωμένα στο γεγονός ότι ο σκοπός του Κόμματος είναι να προετοιμάσει την εργατική τάξη για να πάρει την εξουσία. Και καμιά άλλη κοινωνική δύναμη εκτός από την εργατική τάξη δεν μπορεί να φέρει σε πέρας αυτό το καθήκον.

Μα το Κόμμα και η εργατική τάξη βρίσκονται επίσης σε σύγκρουση μεταξύ τους. Το Κόμμα δεν ξεκινάει από τις άμεσες σκέψεις των εργατών πάνω σε κάθε θέμα, όπως κάνουν οι προσκυνητές του συνδικαλιστικού αυθόρμητου· ξεκινάει από τη σχέση όλων των τάξεων με το κράτος. Φέρνει αυτή την κατανόηση σε σύγκρουση με την άμεση συνείδηση της εργατικής τάξης.

Ταυτόχρονα, επειδή το Κόμμα κι η εργατική τάξη αποτελούν μια ενότητα και σύγκρουση αντιθέτων, τα προβλήματα και οι δυσκολίες της εργατικής τάξης, όπως και η δύναμή της, βρίσκουν την αντανάκλασή τους μέσα στο Κόμμα.

Είναι, λοιπόν απόλυτα αναγκαίο, το Κόμμα να διεξάγει τη μεγαλύτερη δυνατή συζήτηση πάνω στο πρόγραμμά του, την τακτική και τη στρατηγική του.